Απόσπασμα από το Α΄ Μέρος της «Μελέτη για την Κακοποίηση/Βιαιότητα Ζώων & την Διαπροσωπική Βία: διερεύνηση της συσχέτισης | Το προφίλ του δράστη»
Για να μπορούμε να
μιλάμε για κακοποίηση ζώων, θα πρέπει
να είμαστε σύμφωνοι με το τι εννοούμε κακοποίηση.
Εδώ θα ξεφύγουμε από τους νομικούς ορισμούς της, ελληνικούς ή διεθνείς, που
περιγράφηκαν παλιότερα και θα εστιάσουμε στο παρακάτω. Έχουν περιγραφεί πέντε ελευθερίες που χαρακτηρίζουν την ευζωία των ζώων: 1) η ελευθερία από την πείνα και την δίψα, 2) η ελευθερία από τον φόβο
και τη δυστυχία, 3) η ελευθερία από
τον πόνο, τον τραυματισμό ή την ασθένεια,
4) η ελευθερία από την δυσφορία και
5) η ελευθερία για την έκφραση
φυσιολογικής συμπεριφοράς (Farm Animal Walfare Council, 2009· Mellor, 2016). Οποιαδήποτε
παραβίαση και μη τήρηση αυτών των ελευθεριών, θα μπορούσε να απειλήσει την
ευζωία ενός ζώου (Chan & Wong, 2019). Κατ΄ επέκταση, η μη τήρησή τους αποτελεί
κακοποίηση, την οποία μπορούμε να φανταστούμε ως ένα ευρύ φάσμα (φάσμα κακοποίησης),
ανάλογα με τον χρόνο και την βαρύτητα της ανθρώπινης κακοποιητικής ενέργειας (χτύπημα) ή παράλειψης (παραμέληση).
Κακοποίηση, κακή μεταχείριση, επιθετικότητα, βία, θυμός ... συμπεριφορές, συναισθήματα και
ψυχολογικά χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούμε συχνά ανταλλάξιμα, όταν
αναφερόμαστε στην κακοποίηση ζώων. Η
κακοποιητική συμπεριφορά απέναντι στα ζώα αποτελεί ένα κοινωνικό φαινόμενο και
δεν αφορά μόνο τα μέλη μίας κοινωνίας που σέβονται και είναι φιλικά προσκείμενα
προς τα μη ανθρώπινα ζώα. Στη διεθνή
βιβλιογραφία η κακοποίηση ή η βιαιότητα ζώων περιγράφεται ως «…όλες οι κοινωνικά μη-αποδεκτές συμπεριφορές,
οι οποίες εσκεμμένα προκαλούν περιττό πόνο, βασανισμό ή δυσφορία ή/και θάνατο
σε ένα ζώο» (Ascione, 1993, 2001). Κοινωνικά,
εσκεμμένα, πόνος, θάνατος: λέξεις που έχουν μεγάλη σημασία και για καθεμία
από αυτές μπορούμε να γράφουμε ξεχωριστά άρθρα. «Κοινωνικά», λέει ο ορισμός που συναντάται στη βιβλιογραφία, γιατί
ενώ σε μία κοινωνία μία συμπεριφορά αποτελεί κακοποίηση, σε κάποια άλλη δεν
αποτελεί, είτε νομικά είτε ηθικά ή πολιτισμικά. «Εσκεμμένα», γιατί το άτομο θέλει ή/και γνωρίζει το αποτέλεσμα της
πράξης του πάνω στο ζώο. Αλλά αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Γνωρίζει και ότι η
κοινωνία δεν το αποδέχεται, αλλά το πράττει. «Πόνος»! Το ζώο θα πονέσει. Πώς θα μπορούσε να καταλάβει ένας
δράστης, αν ένα έμβιο όν, αν ένα μη ανθρώπινο ζώο πονάει και ο ίδιος έχει
περιορισμένη ή ελλιπή ενσυναίσθηση;! Και «περιττός»!
Αναρωτιέμαι με αυτόν τον ορισμό. Αποδεχόμαστε τον πόνο που προκαλείται έως ένα
σημείο, αλλά να μην είναι περιττός; Κάτι δεν ευσταθεί! Εδώ θα μπορούσε να
αρχίσει ένα νέο κεφάλαιο, αλλά δε θα μείνω εδώ ... για την ώρα. «Θάνατος»! Το άτομο ξέρει ότι θα κάνει
όλα τα παραπάνω και θα επιφέρει, ανάλογα την περίπτωση, τον θάνατο. Αυτός θα
αποφασίσει αν το ζώο ζήσει ή όχι, είναι στο χέρι του.
Γίνεται κατανοητό πόσο πολύπλευρο είναι το φαινόμενο της κακοποίησης ζώων και πόσα πολλά μπορούν να
γραφούν. Ο ορισμός της κακοποίησης είναι
δύσκολο να αποφασισθεί και να περιοριστεί σε σύντομες φράσεις και λέξεις, ώστε
να είναι καθολικά και παγκόσμια αποδεκτός. Ό,τι είναι νόμιμο, δεν είναι
απαραίτητα ηθικό και ό,τι είναι ηθικό δεν προστατεύεται απόλυτα ή και καθόλου
από τον νόμο. Ο όρος κακοποίηση ζώων (animal abuse), όμως, περιλαμβάνει
πολλές συμπεριφορές, οι οποίες ηθικά καταστρατηγούν τα δικαιώματα των ζώων,
αλλά δεν είναι απαραίτητα παράνομες. Ο όρος βιαιότητα
ζώων ή βιαιότητα προς τα ζώα (animal cruelty) φανερώνει ότι οι συμπεριφορές στις οποίες αναφέρεται
εκδηλώνουν βία και περιλαμβάνει συμπεριφορές που τιμωρούνται από τον νόμο.
Συχνά, οι δύο όροι χρησιμοποιούνται ανταλλάξιμα, αλλά έχουν διαφορετικό νόημα.
Ωστόσο, όλοι οι ορισμοί της κακοποίησης ή βιαιότητας ζώων, συμπεριλαμβανομένου
του ελληνικού,
αποκλείουν πρακτικές που μπορεί να προκαλούν πόνο ή θάνατο στα ζώα, αλλά,
ωστόσο, είναι κοινωνικά αποδεκτές, όπως το νόμιμο κυνήγι, ορισμένες γεωργικές,
επιστημονικές και κτηνιατρικές πρακτικές. Όπως προκύπτει, τα ζώα που υπόκεινται
περισσότερο σε κακοποίηση είναι τα σπονδυλωτά (Ascione, 2001).
Σε αυτή τη μελέτη, θα ήθελα να μείνουμε στο πώς είναι το άτομο που κακοποιεί ζώα και στην συμπεριφορά
του, ποιες εμπειρίες και ποια ψυχικά τραύματα έχει, πώς λειτουργούσε ως παιδί,
τι γίνεται στον νου του, πώς σκέφτεται και πώς συναισθάνεται, αν πάσχει από
ψυχική διαταραχή ή όχι κι αν είναι, εν τέλει, επικίνδυνο.
Πλέον και οι 50 πολιτείες των Η.Π.Α. έχουν διατάξεις που κατατάσσουν τις πιο βίαιες μορφές κακοποίησης
ζώων ως κακούργημα, μία διαδικασία
που επιταχύνθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 90’, όταν μόλις πέντε (5)
πολιτείες είχαν τέτοια νομοθετήματα (Lockwood & Arkow, 2016). Έτσι, παρόλο
που τα προηγούμενα χρόνια δεν υπήρχε ένας καθολικός ομοσπονδιακός νόμος για την τιμωρία της κακοποίησης και της
βιαιότητας προς τα ζώα που να αφορά τις Η.Π.Α., από την 25/11/2019 θεωρείται
ομοσπονδιακό αδίκημα (Humane Society, 2019).
Στην Ελλάδα η κακοποίηση και η θανάτωση ζώων έως πολύ πρόσφατα ήταν πλημμέλημα, ενώ η ανθρωποκτονία είναι κακούργημα. Ζώα και άνθρωποι
σε διάκριση. Και τα δύο αποτελούν έμβια όντα, αλλά η ιεράρχηση επικρατούσε
και πιθανότατα να επικρατεί ακόμα. Η ζωή, η σημασία της και οι συμπεριφορές που
την καταστρατηγούν μπαίνουν σε ένα φάσμα· από το λιγότερο σημαντικό στο μέγιστα
σημαντικό. Η κοινωνία μας επί χρόνια δυσκολευόταν να αναγνωρίσει και να
αποδεχθεί πώς μεταφράζεται η κακοποίηση ζώων για το σύνολό της. Ώσπου, την
16/11/2020 ψηφίζεται ο Νόμος 4745/2020 και «…ο φόνος και ο βασανισμός των ζώων, με την εσκεμμένη πρόκληση έντονου
σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης, επικίνδυνης για την υγεία τους, ιδίως
με δηλητηρίαση, κρέμασμα, πνιγμό, κάψιμο, σύνθλιψη και ακρωτηριασμό…»
θεωρείται κακούργημα με ποινή
φυλάκισης έως δέκα (10) έτη. Την 18/09/2021 ψηφίστηκε ο νέος Νόμος 4830/2021 για την ευζωία των ζώων συντροφιάς, με διατάξεις και για τα λοιπά ζώα. Όπως και στον ελληνικό Νόμο, διακρίνουμε τις
κακοποιητικές συμπεριφορές κατά των ζώων σε ενεργητική
και παθητική κακοποίηση, έτσι και
στην βιβλιογραφία συναντάμε αυτή τη διάκριση σε ενεργητικές (π.χ. χτύπημα, μαχαίρωμα, κλωτσιά) και παθητικές πράξεις κατά των ζώων (π.χ.
παραμέληση, μη παροχή τροφής και νερού, κλπ.) (Levitt, Hoffer & Loper, 2016).
Ο Διαχειριστής
Δρίβας Ευάγγελος
Κλινικός Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπευτής
Αστυνομικός
Για οποιαδήποτε άλλη απορία απευθυνθείτε στη σελίδα & blog Report Animal Abuse Greece